Historische vrouwen II

In deze tweede editie van de lezingenreeks Historische vrouwen besteden we opnieuw aandacht aan invloedrijke vrouwen, vrijgevochten karakters en onvertelde verhalen. Elke spreker werpt een nieuw licht op een oud verhaal en biedt zo een verfrissende kijk op leven en werken als vrouw in de verre of recente geschiedenis.

Dancing Queen: soft power van de Engelse koningin Elisabeth I Tudor (1533-1603) | 10 februari 2026

Prof. Johan Verberckmoes

Elizabeth I van Engeland (1533-1603) zat 45 jaar op de troon en regeerde met effectieve politieke macht, in tegenstelling tot haar beroemde naamgenote Elizabeth II (1926-2022). De terechtstelling op haar bevel van haar nicht Mary Stuart in 1587 is berucht, haar afwijzing van elk huwelijk beroemd.

Prof. Johan Verberckmoes onthult achter het luxe-imago van Elizabeth een vorstin die dankzij haar soft power op gelijke voet stond met de mannelijke koningen van Spanje en Frankrijk. Ze was een intelligente politica die het lef had haar eigen koers te varen in tijden van grote religieuze spanningen, zowel in Engeland als internationaal, en dat met meer standvastigheid dan haar vader Hendrik VIII. Elizabeth vond dat zij – hoewel ze een vrouw was - het politieke lichaam van de staat vertegenwoordigde en dus rechtspraak en koninklijke macht in zich droeg. Naar die overtuiging handelde ze ook. In deze lezing volgen we de ups en downs van haar levensparcours in het Engeland van Shakespeare.

Michaelina Wautier: vrouwelijke avant-garde in het 17de-eeuwse Brussel (1604-1689) | 10 maart 2026

Prof. Katlijne Van der Stighelen

In het kader van het programma Antwerpen Barok 2018 was in het MAS een tentoonstelling te zien van het werk van de onbekende kunstenaar Michaelina Wautier (1614-1689). Sindsdien staat ze internationaal in de kijker. Wautier werd geboren in Mons, maar bouwde haar loopbaan uit in Brussel waar ze rond 1650 actief was. Van haar hand zijn een vijfendertigtal schilderijen bewaard. Het gaat om religieuze en mythologische taferelen, portretten, genretaferelen en bloemguirlandes. Haar oeuvre is opmerkelijk door de uitdagende thematiek, de superieure picturale techniek en het grote formaat. Haar schilderijen worden toegelicht en er wordt een poging gedaan om het fenomeen van de erudiete en ambitieuze kunstenares in zijn juiste context te plaatsen. Tenslotte wordt het profiel van Michaelina vergeleken met dat van andere artistieke vrouwen die door strategische zelfpromotie eveneens aan de gangbare uitsluitingsmechanismen wisten te ontsnappen.

De prijzen van schilderijen van de hand van Wautier stijgen exponentieel omdat ze steeds bekender en beroemder wordt. Op 29 september 2025 opende in het Kunsthistorisches Museum in Wenen een tentoonstelling over haar die in het voorjaar van 2026 te zien zal zijn in de Royal Academy in Londen. De naam van Michaelina Wautier staat - eindelijk - voorgoed gebeiteld in de canon van de Westerse kunstgeschiedenis.

Miet Smet (1943-2024) en Paula D’Hondt (1926-2022): pioniers van een emancipatiebeleid | 21 april 2026

Els Flour

Miet Smet (1943-2024) en Paula D’Hondt (1926-2022) vonden allebei hun weg in de politiek toen de aanwezigheid van vrouwen in het parlement, laat staan in de regering, verre van evident was. Ze deelden hun passie voor maatschappijverandering en elk op hun terrein - de positie van vrouwen, de positie van migranten in de samenleving - zetten ze zich in voor een op emancipatie gericht overheidsbeleid, in dialoog met het middenveld. Ze waren van verschillende generaties, maar hun carrière in de nationale politiek, bij de CVP, liep parallel. In deze lezing ligt de focus op Miet Smet als baanbreker van een beleid voor ‘gelijke kansen van vrouwen en mannen’ in België, en kijken we daarnaast naar Paula D’Hondt en hoe zij vorm gaf aan haar rol als Koninklijk Commissaris voor het Migrantenbeleid.

Sarah Bernhardt (1844-1923), actrice, kunstenaar, superster | 19 mei 2026

Prof. Tom Verschaffel

Sarah Bernhardt (1844-1923) was de bekendste actrice van de negentiende eeuw. De belangrijkste theaterauteurs van haar tijd schreven grote rollen voor, waarin zij kon schitteren, en ze toerde in het buitenland, tot in de Verenigde Staten en Zuid-Amerika toe. Daarnaast was Bernhardt ook ondernemer (ze had een eigen theater), schilder, beeldhouwer en schrijver. Bovenal was ze een beroemdheid, een superster, met een excentrieke levenswandel, uitgesproken, geëngageerd en ongegeneerd. Haar motto was Quand même. ‘La Divine’ was ongemeen populair en geliefd. Toen de begrafenisstoet door Parijs trok, van haar huis naar het naar haar genoemde theater, was de mensenzee enorm.

Christine de Pizan (1364-1430), een feministe avant la lettre? | 16 juni 2026

Lisa Demets

Aan het einde van de veertiende eeuw trad een jonge weduwe op als een van de opmerkelijkste stemmen in het literaire en intellectuele leven van het Franse hof. Deze Christine de Pizan (1364–1430) reageerde met scherpzinnige argumenten op de Roman de la Rose, een van de invloedrijkste maar ook meest controversiële en vrouwonvriendelijke teksten van haar tijd. Daarmee positioneerde De Pizan zich midden in het debat dat bekend staat als de Querelle de la Rose of Querelle des femmes — een vroeg voorbeeld van de discussie over de representatie en rol van de vrouw in de literatuur en de samenleving. Christine de Pizan was niet alleen de eerste (niet-religieuze) vrouw in West-Europa die van schrijven haar beroep maakte, maar ook een auteur die genres beoefende die traditioneel aan mannelijke geleerden waren voorbehouden: filosofische verhandelingen, historische werken en literaire teksten. Haar oeuvre, verspreid over heel Europa en vertaald in verschillende talen, vormt een scharniermoment in de geschiedenis.

In haar bekendste werk, La Cité des Dames (1404), construeert De Pizan een allegorische stad waarin zij de verdiensten van vrouwen uit de Bijbelse, klassieke en eigentijdse geschiedenis samenbrengt. Dit werk vormt een directe repliek op de misogynie van de Roman de la Rose en pleit voor een herwaardering van vrouwelijke kennis en maatschappelijke invloed. Deze lezing verkent Christine de Pizans leven, haar literaire productie en haar intellectuele positie aan het laatmiddeleeuwse Franse en Bourgondische hof. Daarbij komt zowel haar polemische engagement als haar bijdrage aan de laatmiddeleeuwse ideeën over gender en macht aan bod.